Pragat Shikshan Sanstha

पालकनीती, मार्च २०११ मध्ये प्रकाशित 

एखादी भाषा ‘येणं’ म्हणजे केवळ त्या भाषेतले शब्द, वाक्यं समजणं आणि त्यांचा वापर करता येणं एवढंच नाही. मनातल्या कल्पना, भावना आणि विचार या स्वतःलाच पूर्ण कळण्यासाठीसुद्धा भाषेची गरज असते. मुलांना मोकळ्या अभिव्यक्तीची संधी मिळाली की मोठ्यांना थक्क करणाऱ्या कल्पनांचा खजिना समोर येतो. संगीताताईंनी जेव्हा मुलांना गोष्ट पूर्ण करण्याचे किंवा मनाची गोष्ट लिहिण्याचे उपक्रम दिले तेव्हाही असेच काहीसे झाले.

पुस्तकांच्या दुनियेतून या लेखांकाचा दुसरा भाग. 

...कारण सर्वच विषय आपण भाषेकरवी शिकत असतो. म्हणून मराठी हा शालेय अभ्यासक्रमातील केवळ एक विषय नसून अभ्यासक्रमातील सर्व विषयांचा पाया आहे. भाषा नीट उमगत असली की मुलांना कोणताही विषय शिकणे सोपे होते...

श्री. चासकर यांच्या सह्यगिरी डॉट कॉम या वेबसाईटवरून साभार, ऑगस्ट २०१२.

...जर का भाषा अभिव्यक्तीचे, संवादाचे माध्यम असेल आणि ती अभिव्यक्ती प्रत्येक मूल स्वत:च्या भाषेत नैसर्गिक रीतीने नीटपणाने करू शकत असेल, तर मग आपण प्रमाणभाषेचा उगीच आग्रह कशासाठी धरतो आहोत?...

श्री. भाऊसाहेब चासकर यांचा भाषेविषयीच्या सद्य परिस्थितीची जाणीव करून देणारा अतिशय अभ्यासपूर्ण लेख.
 

पालकनीती, ऑक्टोबर-नोव्हेंबर २०१२ मध्ये प्रकाशित   

क्रमिक पुस्तकांतील पाठ पुन्हा पुन्हा वाचणे, प्रश्नांची उत्तरे लिहिणे, ठराविक विषयांवर साचेबद्ध निबंध लेखन करणे इतकाच भाषा शिक्षणाचा संकुचित अर्थ आपल्याकडे घेतला जातो. मुलांना जीवनानुभाव देणारे, मौज वाढवणारे अस्सल वांङमय काही आपल्या शाळकरी मुलांच्या वाट्याला येत नाही...

अवांतर वाचनाचे भाषा विकासातील महत्त्व विशद करणारा लेख.           

पालकनीती, फेब्रुवारी २०११ मध्ये प्रकाशित 

मराठी माध्यमाच्या शाळेत इंग्रजी शिकवणे हे एक आव्हानच असते, विशेषतः इयत्ता दुसरीच्या वर्गात, जिथे पहिल्या भाषेची ओळख अजून पुरेशी पक्की झालेली नसते, तिथे दुसऱ्या भाषेची, नव्या लिपीची ओळख करून देणे नि तेही मुलांना जडभारी होऊ न देता. दुसरीच्या संगीताताईंनी यासाठी इंग्रजी पुस्तकांचा कसा उपयोग केला हे या लेखातून वाचूया. 

जीवन शिक्षण, सप्टेंबर २००९ में प्रकाशित 

आत्मविश्वास, शब्द भंडार और जिज्ञासा बढाने के लिए, भाषा सीखने, बोलने के लिए कहानी सुनना- सुनाना उपयुक्त होता हैl कहानी बच्चों के भाषाई कौशल के विकास हेतू महत्त्वपूर्ण होती हैl

सेंटर फॉर लँग्वेज लिटरसी अँड कम्युनिकेशन के टीचर फेलोशिप अंतर्गत राजस्थान के पुखराज व नंदलाल माली ने तिलोनिया गाँव के रात्रिशाला में कार्य करते हुए बच्चों की शुरुआती पठन-लेखन की प्रक्रियाओं का अध्ययन किया और उनसे जुडी विशेषताओं को पहचानने का प्रयास किया l

इन दोनों के इस अध्ययन का संक्षेप रूप l

लहान मुले भाषा कशी शिकतात हा सर्वांच्याच कुतूहलाचा आणि अनुभवाचा विषय आहे. शिकणे हा माणसाचा स्थायीभाव आहे. या नैसर्गिक शक्तीचा उपयोग करून आपल्या भोवतालचा धांडोळा घेत मुले भाषा शिकतात. ‘भाषा शिकणे’ यात केवळ गरजेसाठी शिकण्याइतका साधारण हेतू त्यांचा नसावा. शिकण्यात मजा वाटते या बौद्धिक आनंदासाठी मुले भाषा आत्मसात करीत असावीत. त्यांचा शिकण्याचा वेग अचंबीत करणारा असतो.

पालकनीती, जुलै २०१० मध्ये प्रकाशित 

डॉ. मंजिरी निमकर यांच्या मुलांचे सृजनात्मक लिखाण या पुस्तकाचे परीक्षण.

पालकनीती, सप्टेंबर २०१३ मध्ये प्रकाशित 

ह्या लेखातला तास इंग्रजीचा आहे, सामान्य ज्ञानाचा, का चित्रकलेचा? विषयांच्यामध्ये काटेकोर कुंपणं नसली आणि शिक्षक कल्पक असला की मुलं मजेमजेत शिकतात. अभ्यासाचं ओझं होत नाही की मुलांच्या चेहर्‍यावरचा आनंद मावळत नाही.

पंचधारा, एप्रिल-सप्टेंबर २००९ मध्ये प्रकाशित 

डॉ. बर्नसन यांना भारतात वेगवेगळ्या ठिकाणी आलेल्या भाषिक अनुभवांचे सामाजिक दृष्टिकोनातून विश्लेषण करणारा लेख   

मुलांच्या भावविश्वातील भाषा आणि शालेय शिक्षणातली भाषा यांचे परस्परांशी संवेदनशील नाते आहे. त्याचे परस्परावलंबन आणि एकरूपता जितकी अधिक, तितके मुलांचे मुलांचे शिक्षण चांगले होते.याची पुरेशी जाणीव शिक्षक व पालक यांसारख्या संबंधित व्यक्तींनी जर बाळगली नाही तर मुलांच्या एकंदर आकलन आणि आत्मविश्वासाच्या बांधणीत आणि दृढीकरणामध्ये अडथळा येऊ शकतो. 

What exactly is standard language? What is the need for it? How did standard and non-standard varieties of a language develop? What stance should a teacher have towards the language used in school?

A scholarly article, attempting to answer these and many such questions.

भाषा आणि जीवन, मे १९८७ मध्ये प्रकाशित 

प्रमाण भाषा म्हणजे नेमकं काय? ती का वापरायची? प्रमाण आणि प्रमाणेतर हे भाषेचे वेगळे प्रकार कसे निर्माण झाले? शिक्षक या नात्याने शाळेतील भाषेबाबत कोणती भूमिका घ्यावी? या आणि अशा इतर अनेक प्रश्नांची उत्तरे शोधणारा अभ्यासपूर्ण लेख.